Ég var að horfa á söfnunarþátt Stígamóta á Rúv, Allir krakkar. Mjög áhrifaríkur þáttur og vakti mig til umhugsunar um það hvernig við getum byrjað að kenna börnum mörk og sjálfsvirðingu frá fyrstu stundu.
Ég hvet alla og sérstaklega uppalendur til að horfa á þennan þátt, það er svo mikilvægt að við tökum höndum saman og réttum af þessa samfélagslegu skekkju sem við búum við í þessu samfélagi. Þar sem ungmenni sem kann ekki að virða mörk mætir ungmenni sem kann ekki að standa með sínum mörkum eða átta sig á eigin mörkum og virði. Virkilega vönduð umræða og rætt við manneskjur á öllum aldri.
Hanna Björg, sem kennir kynjafræði í Borgarholtsskóla kemur inn á mikilvægan punkt þarna. Að það skipti miklu máli að foreldrar byrji snemma að kenna börnum sínum að virða mörk sín og annarra og að við sjálf virðum mörk og rými barna.
Virðing fyrir örðum og sjálfsvirðing er eitt það mikilvægasta sem við lærum í lífinu. Og ég held að heimurinn myndi breytast hratt til hins betra ef við hefðum þetta að leiðarljósi í uppeldi barna okkar.
En hvernig kennum við börnunum okkar að virða mörk annarra og virða sjálfan sig nægilega mikils til að setja mörk og standa með sínum mörkum? Ég ætla að taka nokkur praktísk dæmi. Fyrir þremur árum kynntist ég uppeldisstefnu sem kallast virðingarríkt uppeldi. En sú stefna gengur fyrst og fremst útá það að koma fram við börn og sjálfan sig að virðingu og þannig byggja upp virði barna og uppalanda. Það er talið jafn mikilvægt í uppeldi að foreldri sýni barni sínu og sér sjálfu virðingu. Sjálfsmynd mín og virði mitt hefur vaxið svo um munar á þessum þremur árum og ég á miklu auðveldara með að setja börnum mínum mörk og setja mörk fyrir sjálfa mig og passa uppá mig. Ég iðka sjálfsvirðingu með því að setja litlu barni mörk þegar það klípur endurtekið í kinnina á mér eða ég stoppa barnið mitt af þegar það fer að hnoðast á höfuðinu á mér þegar ég er að svæfa það, eða með því að segja "nei takk, mig langar ekki að leika núna" þegar barnið mitt spyr hvort ég vilji leika og ég er ekki í stuði til þess. Þessir litlu hlutir setja tóninn og byrja strax að kenna börnum að allir hafa sín mörk og setja mörk fyrir sig og það á að virða og hlusta á mörk annarra. Við erum stærstu fyrirmyndir barnanna okkar, þannig að með því að sína okkur sjálfum sjálfsvirðingu og gefa okkur pláss, þá gefum við börnunum okkar leyfi til að gera slíkt hið sama fyrir sig. Barnið elst upp við að það sé sjálfsagt mál að velja fyrir sig hvar mörkin liggja og standa vörð um þau, standa með sér. Jafn mikilvægt er að virða mörk og vilja barna, eins og Hanna Björg segir í brotinu hér að ofan, "erum við að skipa litlum börnum að kyssa og faðma hinn og þennan?" Með virðingu að leiðarljósi frá upphafi, tölum við beint við ungabörn en ekki um þau, biðjum um leyfi áður en við tökum þau upp, horfumst í augu við þau og stöldrum við eitt augnablik svo barnið fái á tilfinninguna að á það sé hlustað og það sé búist við að það hafi eitthvað um málið að segja. Þetta er upphafið af virðingarríkum samskiptum, trausti og tengingu. Einnig er mikilvægt að virða rými barna, t.d. að trufla ekki að óþörfu þegar barn er niðursokkið í leik, leikur er þeirra vinna. Ef og þegar við þurfum að fara þvert á vilja barna okkar (eins og gengur og gerist í uppeldi) þá virðurkennum við tilfinningar og látum þau vita að við heyrum hvað þau eru að segja og útskýrum af hverju við setjum mörk og gerum það sem við þurfum að gera. Nú á ég 5 ára dóttur sem er mjög kærleiksrík og vill mikið faðma fólk, það sem ég tek frá þessum þætti er að það er kominn tími til þess að ég kenni henni að spyrja leyfis og ég tali um það við hana að hlusta á aðra og bíða eftir því hvort hinn aðilinn samþykki áður en hún faðmar. "Stundum vill fólk fá faðmlag og stundum ekki, það má segja já og það má segja nei." Þannig lærir hún líka að hún megi segja nei þegar hún sjálf vill ekki faðmlag eða vill ekki hleypa einhverjum nærri sér og það sé alltaf hennar val og hið eðlilegasta mál. Ég held að sjálfsvirðing og virðing fyrir öðrum lærist best í litlum skrefum og að litlu hlutirnir og litlu tækifærin til að æfa sig í hversdeginum, skipti gífurlega miklu máli. Það að æfa sig á litlu yfirstíganlegu hlutunum, þegar allir eru vel stemmdir, t.d. að setja mörk og mæta mörkum annarra og mæta mótlæti. Það undirbýr okkur og börnin okkar undir stærri uppákomur og flóknari aðstæður. Það er ólíklegt að þú þreyir þína frumraun í að setja öðrum mörk akkúrat þegar einhver ræðst að þér og meiðir þig eða ógnar, ef þú hefur ekki æft þig á veigaminni atvikum eða hefur ekki fyrirmyndir sem kunna að virða og setja mörk. Ef við veitum þessu athygli frá unga aldri þá hlýtur að vera auðveldara að ræða stóru málin þegar að því kemur, samskipti kynjanna, sjálfsvirðing og mörk í samböndum osfrv. Byrjum að valdefla börnin okkar og okkur sjálf, strax í dag. Æfum okkur í virðingarríkum samskiptum, bæði við okkur sjálf og aðra. Með vinsemd og virðingu, Guðrún Birna le Sage <3